We weten dat de meeste wetgevingen andere dieren op zijn minst discriminerend en zelfs hypocriet behandelen.
Nu men zich bewust is geworden van de internationale maatschappelijke bewegingen die streven naar meer bescherming voor andere dieren, en gezien de talrijke en overeenstemmende resultaten van wetenschappelijk onderzoek die het bestaan van bewustzijn bij de meeste andere dieren aantonen, hebben de meeste wetgevers besloten om niet-menselijke dieren uit de categorie van zaken of roerende goederen te halen.
Tegenwoordig is het niet langer ongewoon om in de wetgeving van veel landen te lezen dat niet-menselijke dieren “voelende wezens” zijn. Maar wat is een voelend wezen in een rechtssysteem dat alleen onderscheid maakt tussen personen en goederen? Uiteindelijk niets!
Een gevoelig levend wezen is een juridische status die niet bestaat in het recht en die dus geen rechten verleent aan de individuen die deze status hebben. Daarom beschouwt de wetgever in zijn omgang met de buitenwereld niet-menselijke dieren altijd als roerende goederen die het voorwerp kunnen zijn van eigendom, economische transacties, economische exploitatie en natuurlijk totale vernietiging zonder enig gewetensbezwaar.
Het grote publiek is zich hier vaak niet van bewust, maar naast dit openlijk discriminerende positieve recht bestaat er een hele reeks internationale rechtsnormen die niet-menselijke dieren een niet-menselijke rechtspersoonlijkheid en aanzienlijk meer rechten toekennen. Dit wordt door juristen “soft law” genoemd.
Deze internationale rechtsnormen zijn weliswaar niet bindend, maar bestaan niettemin en hebben belangrijke gevolgen voor het nationale en internationale recht.
Hieronder volgt een lijst van alle internationale verklaringen die integraal deel uitmaken van de internationale soft law en die een duidelijke invloed kunnen hebben op de jurisprudentie inzake de rechtspositie van niet-menselijke dieren.
De Universele Verklaring van de Rechten van het Dier (UVRD) werd in september 1977 in Londen aangenomen door de Internationale Liga voor Dierenrechten en vervolgens op 15 oktober 1978 plechtig afgekondigd in het Unesco-huis in Parijs. De tekst werd voor het eerst herzien in 1989 en vervolgens in 2018, waarna hij de Verklaring van de Rechten van het Dier (DDA) werd. Het is een filosofisch standpunt over de relatie die voortaan tussen de mens en andere diersoorten moet worden aangegaan.
Deze verklaring is opgesteld door verschillende politici en academici, waaronder Nobelprijswinnaar Alfred Kastler. Het initiatief kwam van de Internationale Liga voor Dierenrechten, waarvan de Franse tak (tegenwoordig La Fondation droit animal, éthique et sciences) een belangrijke rol heeft gespeeld bij de totstandkoming van de tekst.
https://www.fondation-droit-animal.org/la-fondation/declaration-des-droits-de-lanimal/
De Cambridge Declaration on Consciousness (in het Engels Cambridge Declaration on Consciousness) verwijst naar het manifest dat werd opgesteld door Jaak Panksepp, Diana Reiss, David Edelman, Bruno Van Swinderen, Philip Low en Christof Koch, en vervolgens in juni 2012 werd ondertekend aan de Universiteit van Cambridge (Verenigd Koninkrijk) tijdens een reeks conferenties over bewustzijn bij menselijke en niet-menselijke dieren. De verklaring concludeert dat niet-menselijke dieren een bewustzijn hebben dat vergelijkbaar is met dat van menselijke dieren.
https://www.cahiers-antispecistes.org/declaration-de-cambridge-sur-la-conscience/
De Verklaring over de rechtspersoonlijkheid van dieren, ook wel de Verklaring van Toulon genoemd, die op 29 maart 2019 in de gebouwen van de Universiteit van Toulon werd afgekondigd, is een tekst waarin wordt gevraagd om de toekenning van rechtspersoonlijkheid aan niet-menselijke dieren.
Deze verklaring, die “een nationaal en internationaal karakter heeft”, sluit op 29 maart 2019 een academisch colloquium over de rechtspersoonlijkheid van dieren af, dat werd georganiseerd aan de Universiteit van Toulon. Het doel van de Verklaring van Toulon is “de categorie van personen te hervormen om niet-menselijke natuurlijke personen daarin op te nemen”.
De Verklaring van Montreal over dierenuitbuiting is een manifest dat op 4 oktober 2022 is gepubliceerd en waarin meer dan 550 onderzoekers en academici gespecialiseerd in morele en politieke filosofie verklaren dat zij het eens zijn met het idee dat het beëindigen van alle vormen van veeteelt, visserij en dierenuitbuiting in het algemeen het enige realistische en rechtvaardige collectieve doel is.
Deze verklaring verwijst zowel in de titel als expliciet in de tekst naar de Verklaring van Cambridge over Bewustzijn, die in 2012 werd gepubliceerd en waarin wordt vastgesteld dat zoogdieren, vogels en vele andere dieren beschikken over de noodzakelijke basis voor bewustzijn en het vermogen om opzettelijk gedrag te vertonen. Deze eerste verklaring inspireerde in 2019 ook een reactie op juridisch vlak, de Verklaring van Toulon, waarin de rechtspersoonlijkheid van dieren wordt verdedigd.
De Verklaring van Montreal over dierenuitbuiting is een initiatief van Martin Gibert, Valéry Giroux en François Jaquet, drie onderzoekers van de Groupe de recherche en éthique environnementale et animale (GRÉEA), verbonden aan het Centre de recherche en éthique (CRÉ) in Montreal. Ze wordt op 4 oktober 2022 gepubliceerd ter gelegenheid van de Werelddierendag.
In de preambule benadrukken de ondertekenaars dat zij uit verschillende filosofische tradities komen en het zelden met elkaar eens zijn. Zij zijn het echter eens over het fundamenteel onrechtvaardige karakter van het toebrengen van onnodig geweld aan dieren en veroordelen “alle praktijken die inhouden dat dieren als dingen of handelswaar worden behandeld” en over de noodzaak om onze relatie met andere dieren ingrijpend te veranderen door een einde te maken aan hun uitbuiting. Zij baseren zich daarbij op het in de ethologie algemeen aanvaarde feit dat de meeste uitgebuite dieren wezens zijn die subjectief prettige en onaangename dingen kunnen ervaren.
De ondertekenaars zijn voorstander van de sluiting van slachthuizen, het einde van de visserij en de ontwikkeling van plantaardige landbouw, maar geven ook helder toe dat een dergelijk project, ook al is het “het enige realistische en rechtvaardige collectieve perspectief”, “het opgeven van diepgewortelde speciestische gewoonten en een ingrijpende verandering van sommige van onze instellingen” vereist.
https://greea.ca/declaration-de-montreal-sur-lexploitation-animale/
De New York Declaration on Animal Consciousness van 19 april 2024 werd gelanceerd door drie andere filosofen, Kristin Andrew, Jonathan Birch en Jeff Sebo. Onder de ondertekenaars bevinden zich onder meer wereldberoemde experts op het gebied van het menselijk bewustzijn (David Chalmers, Steven Harnad, Anil Seth en Christof Koch), maar ook op het gebied van vogels (Konstantin Anokhin), reptielen (Gordon M. Burghardt), vissen (Jonathan Balcombe, Culum Brown), octopussen (Robyn Crook, Peter Godfrey-Smith), schaaldieren (Robert Elwood) en insecten (Lars Chittka). Hieronder volgt de volledige tekst, die de conclusies van het onderzoek op dit gebied goed samenvat (vrije vertaling).
Welke dieren hebben het vermogen om bewust te ervaren? Hoewel er nog veel onzekerheden bestaan, bestaat er over een aantal punten brede consensus.
Ten eerste is het vermogen van zoogdieren en vogels om bewuste ervaringen te hebben wetenschappelijk goed onderbouwd.
Ten tweede wijzen experimentele aanwijzingen op zijn minst op een realistische mogelijkheid van bewuste ervaringen bij alle gewervelde dieren (met inbegrip van reptielen, amfibieën en vissen) en bij veel ongewervelde dieren (waaronder ten minste koppotige weekdieren, tienpotige schaaldieren en insecten).
Ten derde is het onverantwoord om, wanneer er een reële mogelijkheid bestaat dat een dier bewust ervaart, deze mogelijkheid te negeren bij het nemen van beslissingen die gevolgen hebben voor dat dier. We moeten rekening houden met de risico’s voor hun welzijn en wetenschappelijke bevindingen gebruiken om onze reacties op deze risico’s te bepalen.
https://lamorce.co/connaissez-vous-la-declaration-de-new-york-sur-la-conscience-animale/
De Earth Charter is een internationale verklaring van fundamentele waarden en principes die door haar voorstanders nuttig worden geacht voor het bouwen van een rechtvaardige, duurzame en vreedzame wereld in de 21e eeuw. De Charter is tot stand gekomen na een wereldwijd overlegproces en wordt onderschreven door organisaties die miljoenen mensen vertegenwoordigen. De Charter “heeft tot doel bij alle volkeren een gevoel van mondiale onderlinge afhankelijkheid en gedeelde verantwoordelijkheid voor het welzijn van de menselijke familie, de grote levensgemeenschap en toekomstige generaties te wekken”. Zij roept de mensheid op om op een cruciaal moment in de geschiedenis deel te nemen aan de totstandbrenging van een mondiaal partnerschap. Het ethisch handvest van de Earth Vision stelt dat milieubescherming, mensenrechten, rechtvaardige menselijke ontwikkeling en vrede onderling afhankelijk en onlosmakelijk verbonden zijn. Het handvest wil een nieuw denkkader bieden om deze grote vraagstukken te begrijpen en aan te pakken. De organisatie Earth Charter Initiative is opgericht om het handvest te promoten.
Het Handvest van het Recht op Leven is een internationale tekst die op 26 mei 2021 is afgekondigd in het kader van het programma Harmony with Nature van de Verenigde Naties.
De tekst is afgekondigd door Lorena Bilicic, Caroline Regad en Cédric Riot, deskundigen van het genoemde VN-programma. Tijdens de plechtige afkondiging van het Handvest, die gelijktijdig plaatsvond in New York (Verenigde Staten), Toulon (Frankrijk) en Buenos Aires (Argentinië), verklaarde Maria Mercedes Sanchez, verantwoordelijke voor het programma, dat “het Handvest voor het Recht op Leven bedoeld is om niet-antropocentrische institutionele hervormingen over de hele wereld te inspireren”.
Het Handvest van het recht van het leven roept staten op om een evenwicht te vinden tussen de belangen van levende wezens, dieren en de natuur, teneinde het leven beter te respecteren.
De tekst behoort daarmee tot de internationale documenten die gepaard gaan met de paradigmaverschuiving in de verdediging van niet-menselijke dieren en de natuur.
Op 17 februari 2025 werd een rapport van een collectief van negen Franse onderzoekers gepresenteerd als een belangrijke juridische stap voorwaarts voor de bescherming van dieren in Europa.
https://static.actu.fr/uploads/2025/01/deda.pdf
Voor een kritische analyse: https://lamorce.co/les-declarations-de-droits-des-animaux-progres-ou-obstacle/